سوربیتول و زایلیتول؛ کلیدی برای توسعه پایدار و اشتغال‌زایی
حمیدرضا یوسفی در گفت‌گو با ایسنا با بیان اینکه درباره موضوعی می‌خوام صحبت کنم که می‌تواند دریچه‌ای تازه به سوی اشتغال‌زایی، توسعه پایدار، صادرات و تولید محصولات فرانفتی باز کند، اظهار کرد: اینکه صنایع و کارخانه‌ها به سمت تولید محصولاتی حرکت کنند که مطابق با نیازهای روز دنیا باشند و در صنایع گوناگون کاربرد داشته باشند، اتفاقی بسیار ارزشمند است. در این زمینه، روی موادی تمرکز شده که نه‌تنها جامعه هدف گسترده‌ای دارند، بلکه می‌توانند زمینه اشتغال‌زایی مناسبی را نیز فراهم کنند.
وی افزود: موضوع اصلی ما، سربیتول‌ها و زایلیتول‌ها هستند؛ البته شهرت سربیتول‌ها بیشتر از زایلیتول‌ها است. این ترکیبات قندهای الکلی هستند که از میوه‌ها استخراج می‌شوند یا به‌صورت صنعتی سنتز و شبیه‌سازی می‌شوند. سربیتول‌ها بر پایه قندهای میوه مانند گلوکز شکل می‌گیرند و طی فرایندی تولید می‌شوند که در آن گروه‌های هیدروکسیل جایگزین گروه‌های آلدهیدی می‌شوند.
دکتری شیمی آلی ادامه داد: این فرایند، هرچند ساده به نظر می‌رسد، اما به دلیل حساسیت بالا در انتخاب کاتالیست و اجرای مراحل سنتز، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در فرایند احیای گلوکز و جایگزینی گروه هیدروکسیل به جای آلدهید، انتخاب نوع کاتالیست نقشی کلیدی ایفا می‌کند. کاتالیست‌های متعددی برای این واکنش قابل استفاده هستند و ویژگی‌هایی مانند راندمان بالا، قابلیت بازیافت، هزینه مناسب و افزایش سرعت واکنش، از عوامل تعیین‌کننده در انتخاب بهترین کاتالیست به شمار می‌روند.
یوسفی با بیان اینکه شیمی کاتالیست‌ها شاخه‌ای از شیمی است که گزینه‌های متنوعی مانند کاتالیست‌های همگن، اسیدهای قوی، کاتالیست‌های ناهمگن و نمونه‌های پیشرفته‌تر مانند کاتالیست‌های مغناطیسی و مایعات یونی را در اختیار ما می‌گذارد، تصریح کرد: در حال حاضر، توجه بیشتر به سمت کاتالیست‌های ناهمگن معطوف شده که ویژگی‌هایی همچون بازیافت‌پذیری و کاهش هزینه‌ها را دارا هستند. پیشنهاد من به افرادی که در زمینه سنتز سربیتول‌ها و زایلیتول‌ها فعالیت می‌کنند، این است که در انتخاب کاتالیست با دقت عمل کنند. کاتالیستی که بتواند واکنش را با راندمانی بالا و هزینه‌ای مناسب به پیش برد، ضمن تسریع فرایند، ما را به اهداف توسعه پایدار و صنعتی نزدیک‌تر می‌کند.
وی افزود: یکی از مباحث کلیدی که امروزه مورد توجه قرار گرفته، بحث زیست‌توده‌ها است؛ یعنی اینکه چگونه می‌توان از منابع دورریز و در دسترس، انرژی و توده‌های زیستی استخراج کرد، به‌ویژه در مناطقی که در حومه شهرها قرار دارند. تولید انرژی از این منابع، به لطف اصول شیمی سبز، اکنون به یک فرایند روتین و پیشرفته تبدیل شده است.
دکتری شیمی آلی اظهار کرد: تسلط بر علم زیست‌توده و شیمی سبز نه‌تنها در زمینه‌هایی مانند سربیتول‌ها و استخراج از گلوکز و زایلیتول‌ها مؤثر است، بلکه می‌تواند نوعی کیمیاگری مدرن باشد؛ چرا که این ترکیبات از دل زیست‌توده‌ها استخراج می‌شوند و به‌نوعی ارزش افزوده‌ای شگرف برای منابع طبیعی ایجاد می‌کنند، البته این فرایند مستلزم زیرساخت‌ها و رفع چالش‌هایی نظیر تجهیزات مناسب، امکانات کافی، نیروی انسانی متخصص و محیطی مناسب است. این مسائل با تدوین بیزینس پلن‌ها و ایجاد بسترهای مناسب قابل حل است.
یوسفی گفت: فناوری‌های نوینی که در جهان مطرح شده‌اند، از طریق منابع علمی همچون Google Scholar یا پایگاه‌های معتبری مانند ScienceDirect قابل بررسی هستند. جستجو در این منابع با استفاده از کلمات کلیدی مرتبط با پروژه‌هایی مانند استخراج از منابع زیست‌توده می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار پژوهشگران قرار دهد. بررسی مقالات مرتبط نشان می‌دهد که گروه‌های تحقیق و توسعه با برنامه‌ریزی دقیق و صرف زمان، کاتالیست‌هایی با ویژگی‌های منحصر به فرد برای این فرایند انتخاب کرده‌اند. تحقیقات نشان داده است که این مواد از جامعه آماری گسترده‌ای برخوردارند؛ به‌طوری که مصرف آن‌ها در صنایع مختلف به میلیون‌ها تن یا بشکه در سال می‌رسد. این اعداد چشمگیر، اهمیت اقتصادی و پتانسیل صادراتی این ترکیبات را آشکار می‌کند.
وی افزود: طرح پروپوزال برای چنین پروژه‌ای باید شامل چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت و بلندمدت باشد. بررسی ساختار اشتغال، زیرساخت‌های تجاری‌سازی و امکان‌سنجی تولید این محصولات نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این مواد، با کاربردهای چندبعدی در صنایع صنعتی، دارویی، پزشکی و حتی محصولات خوراکی، پتانسیل بالایی دارند. به‌ویژه در حیطه بیماران دیابتی، این محصولات به دلیل استفاده به‌صورت پودر یا شربت، بازار هدف بسیار بزرگی برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کنند. مواردی نظیر خلوص محصول، تکنولوژی‌های به‌کاررفته، بسته‌بندی، عرضه و تقاضا و قیمت تمام‌شده باید به‌دقت مورد بررسی قرار گیرند.
یوسفی اضافه کرد، هرچند فرایند تولید این مواد مشخص است، اما انتخاب مسیر و سنتز ایده‌آل که بر پایه اصول شیمی سبز باشد، بسیار حیاتی است. به حداقل رساندن هدررفت، توجیه اقتصادی و بهره‌گیری از کاتالیست‌های مناسب از دیگر عوامل کلیدی هستند.
وی ادامه داد: بهترین راهکار، رجوع به منابع طبیعی و استفاده از زیرساخت‌های استانی در زمینه زیست‌توده است. تجهیزات پیشرفته‌ای مانند دستگاه‌های سوکسله و کلوینجر می‌توانند در عصاره‌گیری، جدا کردن اسانس‌ها و مواد مؤثره کمک شایانی کنند. امروزه شیمی سبز به سمت سنتزهایی پیش رفته است که از ترکیبات طبیعی بهره می‌گیرند و محیط واکنش را به شکلی آرام‌تر مدیریت می‌کنند، تا راندمانی ایده‌آل حاصل شود، همچنین استفاده از تکنولوژی‌های نوین، بیوتکنولوژی و فرایندهایی نظیر تخمیر و بهره‌گیری از مخمرها و باکتری‌ها نیز می‌تواند به بهینه‌سازی این فرایندها کمک کند. با ترکیب تمام این عوامل، می‌توان این حوزه جذاب و کاربردی را به بهترین شکل ممکن توسعه داد و به نتایجی شایسته دست پیدا کرد.
دکتری شیمی آلی افزود: برگزاری دوره‌های بازدید و کارآموزی، دریافت پروپوزال‌ها و پایان‌نامه‌های مرتبط با نیازهای کارخانه و فراهم‌سازی فرصت‌های کار پاره‌وقت، پروژه‌ای و بازاریابی برای دانشجویان دانشگاه‌های مجاور، می‌تواند تعاملی مفید و سازنده برای هر دو طرف ایجاد کند.
به گزارش ایسنا، نخستین فاز بزرگ‌ترین مجتمع داروسازی(تولید سوربیتول) غرب آسیا در منطقه تیران و کرون اصفهان و در مجموعه صنایع دارویی، شیمیایی و غذایی شهید مدرس، به همت جهاد دانشگاهی و با شعار «سلامی به سلامت پایدار»، دوشنبه، ۲۴ دی راه‌اندازی می‌شود.
انتهای پیام
